Over Zaandijk

Zaandijk is een dorp en voormalige gemeente in de provincie Noord-Holland. In 1974 is de gemeente Zaandijk opgegaan in de gemeente Zaanstad. Zaandijk bestaat uit Oud-Zaandijk (3.122 inwoners) en de jongere en grotere wijk Rooswijk (5.590 inwoners), gescheiden door het spoor en de Provincialeweg (N203). Het is het jongste dorp en tevens één van de kleinste dorpen van de gemeente Zaanstad.

Zaandijk heeft van alle dorpen binnen de gemeente waarschijnlijk nog de meeste kenmerken van oude Zaanse bouw. Dat is vooral aan de Zaanoever goed te zien. De korenmolen De Bleeke Dood is een belangrijk vroeg-industrieel monument in Zaandijk. Zaandijk ligt vlakbij Koog aan de Zaan,  Zaandam, Westzaan, Assendelft, Wormerveer, Westknollendam en Wormer.

Zaandijk is vooral bekend door de Zaanse Schans, die pal tegenover Zaandijk aan de overkant van de Zaan ligt. De Zaanse Schans is de grootste toeristische trekpleister van de Zaanstreek en ligt weliswaar in Zaandam , maar het is veel dichter bij Zaandijk dan bij het centrum van Zaandam. Bij de Zaanse Schans is ook het Zaans Museum. Het dichtstbijzijnde treinstation is Zaandijk Zaanse Schans maar het is ook gemakkelijk te bereiken via Amsterdam Centraal met bus 391.

Geschiedenis
In 1494 kreeg Heyndrick Pietersz, bijgenaamd Oud-Hein, vergunning een woning op de lage dijk langs de Zaan te bouwen. De Lagedijk bestaat nu nog als straat in Zaandijk. Na verloop van tijd werden er meer huisjes en huizen gebouwd, het werd een buurtschapje, een gehucht en op den duur een dorp. Zo ontstond Zaandijk, een van de weinige gemeenten waarvan de stichting tot op de dag nauwkeurig bekend is gebleven.

De naam Zaandijk ontstond niet in 1494, maar raakte pas zo’n 120 jaar later in zwang.

Het is bekend dat Heyndrick Pietersz vijf zoons had, die zich dicht bij hun vaders huis op de dijk vestigden. Ruim honderd jaar werd de buurtschapje daarom eerst “D’Vijf Broers” genoemd. D’Vijf Broers, het latere Zaandijk (het heeft ook nog ‘Zantdijc’ en ‘Saandijk’ geheten), maakte deel uit van de Banne van Westzaan, een rechtsgebied dat zich westelijk van de Zaan uitstrekte, van Zaandam tot Westknollendam. Deze Banne werd formeel tot 1811 vanuit Westzaan bestuurd.

In 1570 bestond het gehucht uit 19 huizen die in 1572, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, door de Spanjaarden werden verwoest. Na terugkeer van de gevluchte bewoners groeide Zaandijk gestaag.

Bron: Wikipedia